पंतप्रधान विश्वकर्मा कौशल्य सन्मान (PM VIKAS)कार्यक्रम, ज्याला सामान्यतः पीएम विश्वकर्मा योजना (PM Vishwakarma Yojana) म्हणून संबोधले जाते, हा देशव्यापी कारागीर आणि कारागीरांचे सक्षमीकरण करण्याच्या उद्देशाने भारत सरकारने सुरू केलेला एक कार्यक्रम आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी आपल्याला खालील माहिती असणे आवश्यक आहे.
17 सप्टेंबर 2023 रोजी सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्रालयाने (MSME) सुरू केलेला हा कार्यक्रम, लोहार, कुंभार, सुतार, विणकर, टेलर/शिंपी काम, झाडू बनविणारे, बाहुल्या आणि खेळण्या (पारंपारिक) बनविणारे, केस कर्तनकार, हार बनविणारे (मालाकर), धुलाई करणारे (धोबी) आणि इतर 18 नियुक्त व्यवसायांमध्ये गुंतलेल्या कारागीर आणि कलाकारांना लाभ देण्यासाठी डिझाइन केले आहे. https://twitter.com/narendramodi/status/1634414071473664002?lang=en
पीएम विश्वकर्मा योजना: योजनेची उद्दिष्टे काय?
PM विश्वकर्मा योजनेमध्ये भारतातील कारागीर आणि कारागीरांना समर्थन आणि सक्षमीकरण प्रदान करण्यावर लक्ष केंद्रित केलेल्या विविध प्राथमिक उद्दिष्टांचा समावेश आहे. येथे काही प्रमुख उद्दिष्टे आहेत:
कौशल्य आणि ज्ञान वृद्धी:
उपक्रम प्रशिक्षण कार्यक्रम आणि कार्यशाळा आयोजित करून कौशल्य विकासास प्रोत्साहन देतो. हे कारागिरांना त्यांची पारंपारिक कौशल्ये वाढवण्यास, नवीन तंत्रे आत्मसात करण्यास आणि सुधारित उत्पादने तयार करण्यास सक्षम करते. हा सक्रिय दृष्टीकोन त्यांची बाजारातील प्रासंगिकता सुनिश्चित करतो आणि त्यांना विकसित होणाऱ्या मागण्यांशी जुळवून घेण्यास सक्षम करतो.
गुणवत्ता आणि उत्पादकता वाढवणे: पुढाकार कारागिरांना आधुनिक साधने आणि उपकरणे उपलब्ध करून देऊन त्यांच्या कामाची गुणवत्ता आणि उत्पादकता वाढविण्याचा प्रयत्न करतो. हे केवळ त्यांची उत्पादने खरेदीदारांना अधिक आकर्षक बनवत नाही तर त्यांचे उत्पन्न वाढवण्याची क्षमता देखील आहे.
आर्थिक सक्षम करणे:
ही योजना तारण मुक्त कर्जे आणि इतर आर्थिक सहाय्य यंत्रणांमध्ये प्रवेश सुलभ करते, ज्यामुळे कारागीरांना त्यांच्या व्यवसायाचा विस्तार करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण अडथळा दूर करता येतो. हे त्यांना कच्चा माल, साधने आणि विपणनामध्ये गुंतवणूक करण्यास सक्षम करते, पुढील वाढीस चालना देते.
डिजिटल एकात्मतेला प्रोत्साहन देणे:
हा उपक्रम डिजिटल व्यवहारांसाठी, आर्थिक साक्षरता वाढवण्यासाठी आणि कारागिरांमध्ये समावेश करण्यासाठी प्रोत्साहन प्रदान करतो. याव्यतिरिक्त, हे त्यांच्या व्यवसायांसाठी डिजिटल उपस्थिती, बाजारपेठेतील पोहोच आणि दृश्यमानता वाढविण्यास प्रोत्साहित करते.
बाजारपेठेतील संपर्क वाढवणे:
ब्रँडिंग, ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मचा वापर आणि व्यापार मेळ्यांमध्ये सहभाग याद्वारे, पुढाकार कारागीरांना थेट देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठांशी जोडून बाजारपेठेतील संबंध मजबूत करण्याचा प्रयत्न करतो. ही रणनीती नवीन विक्री चॅनेल उघडते, परिणामी त्यांची कमाई क्षमता सुधारते.
पारंपारिक हस्तकलेचे रक्षण करणे:
ही योजना कारागिरांना आणि त्यांच्या कौशल्यांना पाठिंबा देऊन भारताच्या विविध पारंपारिक हस्तकलेचा वारसा जतन आणि संवर्धन करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. ही बांधिलकी भविष्यातील पिढ्यांपर्यंत जुन्या प्रथांचे प्रसारण सुनिश्चित करते, ज्यामुळे या परंपरा टिकून राहतील आणि त्यांची भरभराट होईल.
व्यक्ती आणि समुदायांमध्ये सशक्तीकरण वाढवणे:
थोडक्यात, पंतप्रधान विश्वकर्मा योजना वैयक्तिक कारागीर आणि हस्तकला समुदायांना आवश्यक संसाधने आणि कौशल्यांसह सुसज्ज करून, स्वयंपूर्णता सक्षम करून आणि आर्थिक समृद्धी वाढवून सक्षम करण्याचा प्रयत्न करते. यामुळे भारताच्या व्यापक सामाजिक आणि आर्थिक विकासाला हातभार लागतो.
पीएम विश्वकर्मा योजना: पात्रता निकष काय?
१८ वर्षे पूर्ण असलेली आणि त्याहून अधिक वयाच्या व्यक्ती, असंघटित क्षेत्रातील कौटुंबिक-केंद्रित पारंपारिक व्यवसायांमध्ये हाताने कारागीर किंवा कारागीर कामात गुंतलेली, स्वयंरोजगार आधारावर कार्यरत, विश्वकर्मा योजनेद्वारे मदतीसाठी पात्र आहेत. या कार्यक्रमात सध्या सुतारकाम, लोहार, मातीची भांडी बनविणारे, विणकाम, सुतार/बोट बनवणारा, लोहार/हातोडा आणि हत्यारे-साधन किट बनविणारे, सोनार, कुंभार, शिल्पकार/मूर्तिकार/स्टोअर कव्हरर / स्टोन ब्रॉवर, मोची (चांभार/चर्मकार) / जोडा बनविणारे/ बूट-चप्पल कारागीर, राजमात्री (राजमिस्त्री), बास्केट बनविणारे/बास्केट विणकर/झाडू बनविणारे, चटई -सतरंजी (मॅट) विणकर/मेकर, पारंपारिक बाहुल्या आणि खेळण्या बनविणारे, केशकर्तनकार (न्हावी व्यवसायी), हार बनविणारे (मालाकर) धुलाई करणारे (धोबी), टेलर/शिंपी काम करणारे आणि बरेच यासारखे 18 वेगळे व्यवसाय समाविष्ट आहेत.
पीएम विश्वकर्मा योजना: कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहे?
या योजनेचा फायदा घेण्यासाठी कोणती कागदपत्रे उपलब्ध असणे आवश्यक आहे.
- आधार कार्ड
- मतदार ओळखपत्र
- व्यवसायाचा पुरावा
- मोबाईल नंबर
- बँक खाते तपशील
- उत्पन्नाचा दाखला
- जात प्रमाणपत्र (लागू असल्यास)
पीएम विश्वकर्मा योजना: या योजनेचा फायदा कसा होतो?
या योजने चा उद्देश कारागीर आणि कारागीरांद्वारे तयार केलेल्या उत्पादनांची आणि सेवांची गुणवत्ता आणि सुलभता वाढवणे आहे. कौशल्य विकास प्रशिक्षण, टूलकिट्स, डिजिटल प्लॅटफॉर्मद्वारे सुधारित बाजारपेठ प्रवेश आणि व्यापार मेळ्यांमध्ये सहभाग(participation in trade fairs) देऊन स्थानिक आणि जागतिक मूल्य शृंखलांमध्ये त्याचे एकत्रीकरण सुलभ करण्याचा प्रयत्न करणे आहे.
या योजनेत कारागिरांना मूख्य साखळीत समाविष्ट करणे, त्यांना मोठे व्यवसाय, सरकारी प्रकल्प आणि निर्यात बाजारपेठेशी जोडून त्यांना मोठे उत्पन्न निर्माण करण्यास आणि अर्थव्यवस्थेत अधिक भरीव योगदान देण्यास सक्षम करणे आहे. हा कार्यक्रम पाच वर्षात सेट करणार आहेत. सुरुवातीच्या वर्षात 5 लाख कुटुंबे आणि संपूर्ण पाच वर्षांच्या कालावधीत ३० लाख कुटुंबांचा समावेश करण्याचे उद्दिष्ट या योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी एक पद्धतशीर आणि वाढीव धोरण ठरविले आहे.
बायोमेट्रिक-आधारित पीएम विश्वकर्मा पोर्टलचा वापर करून सर्व संभाव्य लाभार्थींची नोंदणी सामान्य सेवा केंद्रांद्वारे (CSCs) विनाशुल्क केली जाईल. नोंदणीकृत कारागिरांसाठी पोचपावती आणि कौशल्य वृद्धी हे पीएम विश्वकर्मा योजनेचे प्रमुख घटक आहेत.
पीएम विश्वकर्मा योजना: पात्र लाभार्थी कसे ओळखले जातात?
योजनेचे पात्र लाभार्थी खालील पध्दतीने ओळखले जातात:
पीएम विश्वकर्मा प्रमाणपत्र:
हे औपचारिक दस्तऐवज कारागिराचे कौशल्य आणि पारंपारिक व्यापारातील नैपुण्य ओळखून योजनेतील सहभागाचा पुरावा म्हणून काम करते. त्यात विश्वासार्हता आणि बाजारातील आकर्षण वाढवण्याची क्षमता आहे.
PM विश्वकर्मा आयडी कार्ड:
ओळख आणि पडताळणीचे साधन म्हणून काम करणारे, हे कार्ड कारागिरांच्या सहभागाची आणि कौशल्याची पडताळणी करते, योजनेतील विविध फायदे आणि संधींचे दरवाजे उघडते.
पीएम विश्वकर्मा योजना: कौशल्य वाढ करणे शक्य आहे?
खालील गोष्टींद्वारे कौशल्य वाढ करणार आहेत:-
पायाभूत प्रशिक्षण:
पाच ते सात दिवसांच्या कालावधीत, हा कार्यक्रम गुणवत्ता, उत्पादकता आणि कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी विशिष्ट व्यापाराशी संबंधित मूलभूत कौशल्यांना संबोधित करतो.
प्रगत प्रशिक्षण:
हा 15-दिवसीय कार्यक्रम अशा व्यक्तींसाठी डिझाइन केला आहे ज्यांचे लक्ष्य त्यांची कौशल्ये सुधारणे आणि नाविन्यपूर्ण तंत्रे विकसित करणे आहे. त्यात उच्च-गुणवत्तेची उत्पादने आणि सेवांच्या निर्मितीसाठी संधी मिळविण्याची/उत्पन्न करण्याची क्षमता आहे.
प्रशिक्षण भत्ता:
सहभागींना संपूर्ण प्रशिक्षण कालावधीत ₹500 चा दैनंदिन भत्ता दिला जातो (स्टायपेंड दिले जाते), ज्यामुळे मूलभूत खर्च पूर्ण करण्यासाठी आणि सक्रिय सहभागास प्रोत्साहन दिले जाते व प्रशिक्षण काळात रोजगार बुडण्याची भीती नसते.
थोडक्यात, योजनेची पोचपावती आणि कौशल्य वाढवणारे घटक ते सेवा देत असलेल्यांना सक्षम बनवतात.
पाच ते सात दिवसांच्या कालावधीत, हा कार्यक्रम गुणवत्ता, उत्पादकता आणि कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी विशिष्ट व्यापाराशी संबंधित मूलभूत कौशल्यांना संबोधित करतो.
याव्यतिरिक्त, पीएम विश्वकर्मा योजना पात्र कारागीर आणि कारागीरांना अनेक फायदे प्रदान करते, ज्यात खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
आर्थिक सहाय्य:
₹3 लाखांपर्यंतच्या एकूण मर्यादेसह संपार्श्विक मुक्त “एंटरप्राइझ डेव्हलपमेंट लोन” मिळवा, ₹1 लाख आणि ₹2 लाखांच्या दोन हप्त्यांमध्ये, 5% च्या सवलतीच्या व्याज दराने वितरित केले जाते.
डिजिटल व्यवहार प्रोत्साहन:
कॅशलेस व्यवहारांचा अवलंब करण्यास प्रोत्साहन देऊन, दरमहा जास्तीत जास्त 100 व्यवहारांसाठी प्रति व्यवहार 1 रुपये कमवा.
पीएम विश्वकर्मा योजना: ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया
पीएम विश्वकर्मा योजनेसाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया सोपी आहे आणि काही सोप्या आणि वापरास-अनुकूल पायऱ्यांद्वारे पूर्ण केली जाऊ शकते.
यात खालील पायऱ्या समाविष्ट आहेत,
अधिकृत साइट: योजनेच्या अधिकृत वेबसाइट (https://www.india.gov.in/spotlight/pradhan-mantri-vishwakarma-scheme) वर जा.
नावनोंदणी: “नोंदणी करा/Register” पर्याय निवडा. तुमचा मोबाइल नंबर देऊन आणि आधार ई-केवायसी करून प्रक्रिया पूर्ण करा.
क्राफ्टपर्सन नोंदणी फॉर्म: नोंदणी केल्यानंतर, “कारागीर नोंदणी फॉर्मसाठी ऑनलाइन अर्ज करा” वर जा.
फॉर्म पूर्ण करणे: तुमचे नाव, कौशल्य संच, आधार क्रमांक आणि इतर आवश्यक माहितीसह अचूक तपशीलांसह अर्ज पूर्ण करा.
कागदपत्रे पूर्णता: आवश्यक कागदपत्रांच्या स्कॅन केलेल्या प्रती अपलोड करा जसे की आधार कार्ड, बँक तपशील, कौशल्य प्रमाणपत्र इ. (आवश्यक कागदपत्रांच्या अचूक यादीसाठी अधिकृत वेबसाइट पहा).
अर्ज सबमिशन: सबमिट करण्यापूर्वी तुमचा अर्ज काळजीपूर्वक तपासा. व्यवस्थित चेक करून सबमिट करावा. सबमिशन केल्यावर, तुम्हाला ट्रॅकिंगसाठी एक अर्ज आयडी मिळेल. पुढील रेफरन्स आयडी लिहून ठेवावा.
भारत सरकार या योजनेसाठी एक विशेष मोबाइल ॲप्लिकेशन तयार करण्याचा मानस आहे. हे ॲप कारागीर आणि कारागीरांना नोंदणी करण्यासाठी, त्यांच्या अर्जाच्या स्थितीचे निरीक्षण करण्यासाठी, योजनेच्या माहितीमध्ये प्रवेश करण्यासाठी आणि इतर सेवांचा संभाव्य वापर करण्यासाठी सोयीस्कर आणि प्रवेशयोग्य व्यासपीठ प्रदान करेल. Trending News Nation
सिबिल (CIBIL) स्कोअर सुधारण्याचे 10 सोप्पे मार्ग – जे तुम्हाला श्रीमंत बनवू शकतात !