कायद्याच्या शिक्षणाचे महत्त्व आणि त्याचे निकष नेहमीच उच्च राहिले आहेत. हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालयाने नुकत्याच दिलेल्या निर्णयाने हे महत्त्व अधोरेखित केले आहे. न्यायालयाने एलएलबी पदवीधर इंदरपाल सिंग याला वकील म्हणून नामांकन देण्यास नकार दिला, कारण त्याने बी.ए. पदवी पूर्ण न करता एल.एल.बी. अभ्यासक्रमात प्रवेश घेतला होता. हा निर्णय कायदेशीर शिक्षणात आवश्यक असलेल्या निकषांबद्दल स्पष्ट संदेश देतो.
घटनाक्रम
इंदरपाल सिंग यांनी जून २०१४ मध्ये माता बाला सुंदरी कॉलेज ऑफ लीगल स्टडीज येथे तीन वर्षांच्या एल.एल.बी. अभ्यासक्रमात प्रवेश घेतला होता. परंतु, त्यावेळी त्यांनी बी.ए. पदवी पूर्ण केलेली नव्हती. त्यांनी बी.ए. तिसऱ्या वर्षाच्या परीक्षेचे मार्क प्रमाणपत्र जुलै २०१५ मध्ये प्राप्त केले, ज्यामुळे त्यांचा एल.एल.बी. अभ्यासक्रमात प्रवेश अप्रामाणिक ठरला.
थोडक्यात प्रकरण:
अर्जदार इंदर पाल सिंह यांनी जून 2014 मध्ये माता बाला सुंदरी कॉलेज ऑफ लीगल स्टडीज, नाहन येथे तीन वर्षांच्या एलएलबी पदवी अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश घेतला होता. अर्जदार नोव्हेंबर 2014 मध्ये नाहनच्या या संस्थेत अभ्यासक्रमाच्या पहिल्या सत्राच्या नियमित परीक्षेला बसला होता. या परीक्षेचा निकाल 9 एप्रिल 2015 रोजी जाहीर झाला.
येथे लक्षात घेण्यासारखे आहे की एलएलबी अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश घेताना, अर्जदाराकडे बीए म्हणजेच बॅचलर पदवी नव्हती. अर्जदाराने मार्च 2015 मध्ये बीएच्या अंतिम वर्षाची परीक्षा दिली होती. या परीक्षेचे प्रमाणपत्र 27 जुलै 2015 रोजी अर्जदारास देण्यात आले. अर्जदाराने एलएलबी अभ्यासक्रमाचा अभ्यास सुरू ठेवला आणि हिमाचल प्रदेश विद्यापीठाने त्याला 16 नोव्हेंबर 2017 रोजी एलएलबी अभ्यासक्रम उत्तीर्ण करण्यासाठी तात्पुरते प्रमाणपत्र जारी केले.
या प्रमाणपत्राच्या आधारे, अर्जदाराने हिमाचल प्रदेशच्या बार कौन्सिलकडे वकील म्हणून नावनोंदणी करण्यासाठी अर्ज केला. बार कौन्सिलने 17 मार्च 2023 रोजी अर्जदाराचा अर्ज फेटाळला. यानंतर अर्जदाराने बार कौन्सिलच्या निर्णयाला उच्च न्यायालयात आव्हान दिले आणि 5 कोटी रुपयांची पर्यायी भरपाई देण्याची विनंतीही केली. बार कौन्सिलने सांगितले की, अर्जदाराने तीन वर्षांच्या एलएलबी अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश घेतला तेव्हा त्याच्याकडे बीएची पदवी नव्हती. नियमांनुसार, तीन वर्षांच्या एलएलबी अभ्यासक्रमासाठी उमेदवार पदवीधर असणे आवश्यक आहे. त्याच वेळी, याचिकाकर्त्याचा एलएलबी पदवी अभ्यासक्रमात प्रवेश ही महाविद्यालयाच्या तत्कालीन प्राचार्याने केलेली चूक असल्याचे महाविद्यालयाचे मत होते.
खटल्याशी संबंधित रेकॉर्ड आणि सर्व कायदेशीर बाबींवर चर्चा केल्यानंतर न्यायालयाने अर्जदाराची याचिका फेटाळली. तथापि, उच्च न्यायालयाने अर्जदाराला योग्य मंचासमोर नुकसान भरपाईसाठी कार्यवाही सुरू करण्याचे स्वातंत्र्य दिले आहे.
हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालयाचा निर्णय
सिंगने एल.एल.बी. अभ्यासक्रम २०१७ मध्ये पूर्ण केल्यानंतर हिमाचल प्रदेश विद्यापीठाने त्यांना तात्पुरते प्रमाणपत्र दिले. त्यानंतर त्यांनी हिमाचल प्रदेश बार कौन्सिलकडे नामांकन मागितले. बार कौन्सिलने त्यांचा अर्ज नाकारला, ज्यामुळे त्यांनी २०१८ मध्ये हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालयात धाव घेतली. न्यायालयाने स्पष्ट केले की एल.एल.बी. अभ्यासक्रमात प्रवेश घेण्यासाठी बॅचलर पदवी आवश्यक आहे.
न्यायालयाची निरीक्षणे
न्यायमूर्ती ज्योत्सना रेवाल दुआ यांनी नमूद केले की, याचिकाकर्ता इंदरपाल सिंग यांनी बी.ए. पदवी नसतानाही एल.एल.बी. अभ्यासक्रमात प्रवेश घेतला होता. त्यांनी स्पष्टपणे मान्य केले होते की त्यांनी तात्पुरता प्रवेश घेतला असून, बी.ए. पदवी पूर्ण न केल्यास त्याचा प्रवेश रद्द केला जाईल. परंतु त्याच्या प्रवेशातील गैरप्रमाणिकतेची माहिती नसल्यामुळे विद्यापीठाने सिंगला प्रामाणिकपणे एल.एल.बी. प्रमाणपत्र दिले होते.
एलएलबी करू इच्छिणाऱयांसाठी महत्त्वपूर्ण संदेश
या निर्णयामुळे कायदेशीर शिक्षणाच्या निकषांची महत्त्वपूर्णता अधोरेखित होते. कायद्याचे शिक्षण घेण्यासाठी आवश्यक असलेली पात्रता आणि नियमांचे पालन करणे अत्यावश्यक आहे. त्यामुळेच, हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालयाने हा निर्णय देऊन एक महत्त्वाचा संदेश दिला आहे की, शिक्षणात कोणतेही अप्रामाणिक कृत्य सहन केले जाणार नाही.
हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालयाच्या या निर्णयामुळे कायदेशीर शिक्षणाच्या निकषांचे पालन करणे आवश्यक आहे हे स्पष्ट होते. इंदरपाल सिंग यांच्या प्रकरणाने हे दाखवून दिले आहे की, कोणत्याही अप्रामाणिकतेला स्थान नाही. न्यायालयाने दिलेला हा निर्णय शिक्षणातील नियमांचे पालन करण्याच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे.
तुम्हाला काय वाटते?
या निर्णयाबद्दल तुमचे विचार काय आहेत? तुमच्या मते कायदेशीर शिक्षणात आवश्यक असलेल्या पात्रता आणि नियमांचे पालन करण्यासाठी काय उपाययोजना केल्या जाऊ शकतात? तुमचे विचार खाली कमेंटमध्ये शेअर करा.
LLB CAP Registration (कॅप रजिस्ट्रेशन): विषयी आजची महत्वाची माहिती